Sài Gòn bão rớt, những cơn mưa chiều. Trong căn phòng văng vắng, nửa ly rượu ấm, một bản nhạc mùi mẫn, bài gì nhỉ, Smooth Operator từ đầu những năm 80, hay nghe cái kèn mùi nhất trong các cây kèn là cây sax thổi một bài night club jazz nào đó mà Billy Holiday đã hát, hay nghe Tuấn Ngọc hát Đôi mắt em rất buồn, Đôi chúng ta rất buồn…
Được sến rất sướng, sướng không chịu nổi.
Tranh sến kiểu Gustav Klimt không có tác dụng gì với tôi. Nhưng các cô gái, các bình hoa đằm thắm của Tô Ngọc Vân vẫn làm cho tôi mềm nhũn. Còn tiểu thuyết? Lâu lắm không đọc gì sến, cuốn sách sến cuối cùng đọc là The Alchemist của Coelho, a fable about following your dreams, cái log line nghe mùi thật.
Không được phép sến là mất nửa cuộc đời (nhớ là cuộc đời có nhiều nửa chứ không phải chỉ có hai nửa).
Sến là gì?
Vài định nghĩa sơ khởi:
1
Chiều nay buồn nhớ em đường xưa lá me bay
Sến là dễ dãi
Người hát, lẫn người nghe hát, đều tự nuông chiều tình cảm và cảm xúc của mình. Những bài hát được viết với hòa âm tròn trịa, mềm mại, bao năm nay vẫn vậy. Không có hợp âm nào trúc trắc, mọi thứ đã được biết rồi và không ai đặt câu hỏi nữa, ngay cả trong cơn buồn, trong nỗi đau, cũng không hỏi. (“Sao em đành bỏ tôi?” không phải là một câu hỏi.) Sự lặp lại làm nên sự sáo rỗng êm tai.
Đến đây, thì sến chấp nhận được. Và tôi thích nghe nhạc sến, xem tranh sến, tốt nhất một ngày chừng 3 lần. Sến theo những định nghĩa tiếp theo thì khó chấp nhận.
2
Em yêu anh bằng cả trái tim em.
Sến là giả dối
Giả vì không thể thật được: Nếu chỉ dùng vào được mỗi một việc là yêu anh, thì con tim em hơi bị vô dụng.
Mà dù có thật thì cũng không có nghĩa gì: Các cô khác ai cũng yêu anh bằng cả trái tim họ cả.
Năm 18 tuổi, tôi đọc được hai câu thơ này của một tác giả nổi tiếng:
Một hôm lỡ vẽ sai đồng bằng Nam Việt
Lúc tẩy đi con đã khóc mấy lần.
Lúc đó hai câu thơ này đã làm thổn thức bao nhiêu trái tim yêu nước.
3
Con cừu non bị lạc mẹ, trời đã tối, mà vẫn chưa tìm được đàn, chưa tìm được đường về. Nó kêu những tiếng be be thảm thiết. Chợt từ bìa rừng có bóng ai đi về phía nó. Thì ra đó là cáo.
Sến là lười
Nhiều tác giả lười biếng, thay vì kể chuyện, họ kể chuyện ngụ ngôn hay quasi ngụ ngôn.
Viết chuyện ngụ ngôn là đi đường tắt. Chẳng cần phải tả cô gái thích làm diễn viên, chỉ cần gọi cô là cừu non. Chẳng cần phải tả anh đạo điễn Việt kiều, chỉ cần gọi anh là cáo. Thế là mọi người ai cũng biết tất cả về họ.
Có người thẳng thắn nhận là mình đang viết truyện ngụ ngôn hay quasi ngụ ngôn, nhưng lại cũng có vô số người dùng thủ pháp của thể loại này trong văn mình một cách có ý thức hoặc vô thức nhưng lại cho là mình viết truyện hiện thực hay siêu thực. Kết quả là truyện sến. Một định nghĩa của sến là dùng những hình ảnh đã xài nhiều thành mòn và sáo, còn định nghĩa kia đương nhiên phải theo sau là xếp con người, sự việc vào những cái ngăn kéo.
Thế giới có rất nhiều người, trong mỗi người lại có nhiều người. Con người và lịch sử của họ phức tạp, không cuốn sách nào có thể nói hết. Người ta chỉ nói được một số điểm, vào những thời khắc nào đó. Người đọc cũng không đòi hỏi đọc một quyển sách mà biết được cả thế giới, hoặc cả một thế giới của một con người. Và dù sao, cũng phải chừa chỗ cho họ đọc những sách khác nữa chứ. Người viết truyện ngụ ngôn gọi cô gái thích làm diễn viên là cừu non, anh đạo diễn Việt kiều là cáo, họ chia ô, sắp cả nhân loại vào mười mấy nhóm mà thôi: nhóm cừu, nhóm cáo, nhóm sư tử, nhóm sói, nhóm nai, nhóm chó vân vân, không khác mấy người xem tử vi là mấy. Sau khi sắp ai đó vào nhóm cáo rồi, thì tất cả định nghĩa về người ấy đã có sẵn đầy đủ, không cần nói gì thêm. Và người đó cũng đã bị đóng đinh, hết cục cựa. Nếu có chuyển động gì, thì là trong chuyện hai cái tai cáo mọc dài thêm ra nửa tấc, thế thôi.
Còn nữa, hôm nào không lười thì viết tiếp.
