Quê hương [1]

Tôi nào có hiểu quê hương có nghĩa là gì. Người ta thường nghĩ càng lớn lên, người ta càng hiểu chữ đó, nhưng với tôi điều đó chắc chắn không đúng. Có một năm nào đó khi tôi còn trẻ hơn bây giờ, trong một căn phòng ở một thành phố nào đó, (căn phòng có một khung cửa sổ đặt trên một cái mái nghiêng, vì cửa đặt ở mái nên nhìn qua nó tôi chỉ thấy bầu trời, và không bao giờ nhìn thấy thành phố - có khi tôi nhìn thấy trăng, vào những đêm đường đi của trăng tình cờ đi ngang qua cái khung vuông đó) tôi đã nghĩ tôi hoàn toàn biết quê hương là gì. Lúc đó nó dễ dàng đến nỗi tôi không hề nghĩ một lời giải thích. Ở quê tôi, trẻ con vừa biết thở đã thở lấy quê hương vào người, thì cần gì lời giải thích.

Nhưng năm đó tôi biết quê hương là gì chỉ vì tôi không nhìn thấy nó. Tôi đã xa thành phố của chúng tôi mười mấy năm. Ký ức luôn chực phủ xuống tôi như một buổi chiều mây vần vũ của tuổi thơ, cũng vừa chực đổ vỡ và tan tác đi trong một cái chớp mắt. Trí nhớ là thứ vừa thăm thẳm vừa bấp bênh, tôi không nương tựa vào nó được. Khi tình yêu vừa mãnh liệt vừa mờ xóa, tôi ngước nhìn lên khung trời bên ngoài cửa sổ. Đó là nơi duy nhất không có sự khác biệt nào giữa vầng trăng ký ức và vầng trăng của đêm nay, nơi này. Mọi thứ chợt trở nên rất rõ ràng, vằng vặc, đơn giản và tuyệt đối, như cái đường cong của mặt trăng, màu trắng, và sáng, trên một cái nền trời vừa dầy và nặng như nhung và cũng vừa trong suốt như một mảnh thủy tinh đen có các cạnh bằng những đường thẳng tinh tươm và thuần khiết.

Quê hương cũng làm bằng những đường nét sắc, giản dị và trắng vằng vặc như mặt trăng đó, như tất cả những con trăng nào. Quả thật, dù ở thời nào, vẫn chỉ có một con trăng và nó không thể khác đi được. Quê hương không có một ý nghĩa nào khác vì ý nghĩa của nó tuyệt đối, và vô hạn, nó phủ lên tất cả mặt đất, mọi thế kỷ, mọi đời người.

Nhưng hôm nay, lạ thay, trong sự vĩnh viễn an lành đó lại có một buổi như hôm nay, chênh vênh và hoang tàn. Tôi chợt không biết, dù bằng sự hiểu biết của trí tuệ hay của cảm xúc, quê hương mình ở đâu. Sự hoang mang của tôi còn tệ hại hơn: có một thứ gì gọi là quê hương hay không?