Những mảnh vụn

Tôi sẽ kể cho bạn nghe về tôi. Tôi sẽ bắt đầu từ hôm nay, phác họa cho bạn một chân dung không sâu sắc lắm, nhưng có đủ những nét chính cho bạn nhận ra tôi. Rồi tôi sẽ trở về tuổi thơ tôi hoặc xa hơn nữa, kể về ông bà tôi đã bỏ quê về thành như thế nào, cha tôi đi học ở đâu, những chi tiết tôi tin là sẽ tạo nên được một lịch sử. Người ta nói về mình, hay về một nhân vật trong một cuốn sách, như thể con người là một đơn vị trọn vẹn có bắt đầu và chấm dứt, trong và ngoài, có bản thể, lịch sử, tương lai.

Thật ra con người là những mảnh vụn. Tuổi thơ của anh ta là những mảnh vụn. Hiểu biết của anh ta là những mảnh vụn. Tình yêu của anh ta là những mảnh vụn. Giấc mơ của anh ta là những mảnh vụn. Nỗi buồn của anh ta là những mảnh vụn. Anh ta viết nhật ký, ghi danh đại học, xưng tội ở nhà thờ, lấy vợ, vào đảng, bỏ nhà ra đi, vẽ hoa hướng dương, ngồi thiền… để gom góp những mảnh vụn lại. Để có cái tôi trọn vẹn. Để buổi sáng thức dậy tôi biết mình là ai.

Ngày mới đi học, cô giáo đưa cho bạn một trang giấy với những dấu chấm có đánh số. Bé con, hãy nối những dấu chấm ấy lại, từ số 1 đến số 20, bé sẽ có một hình người. Ba mươi năm sau: trên một tờ giấy trắng, hãy chấm những dấu chấm: Mỗi kinh nghiệm, trí nhớ, cảm xúc của bạn là một dấu chấm có đánh số, cộng thêm những dấu chấm không phải của bạn nhưng không thể không kể đến chúng: tôn giáo, di sản, văn hóa, trường học, trách nhiệm, triết thuyết, chương trình truyền hình; và cuối cùng là những dấu chấm nằm ở vùng biên giới giữa kinh nghiệm và mộng mị: những mơ màng, nghi ngờ, kinh hãi, phản bội. Nối tất cả những dấu chấm ấy lại, bạn thấy gì? Có phải là một hình người, hình người của bạn không? Bao nhiêu dấu chấm bạn sẽ xóa đi, bao nhiêu dấu phải đổi chỗ, bao nhiêu dấu được vẽ thêm vào, để cho khi nối chúng lại, bạn có được đường viền của một hình người? Hay sâu hơn, the anatomy of a mind?

Truth is not the sum of realities.

Bạn luôn luôn muốn có một trung tâm, muốn được trọn vẹn, muốn có sự liên tục, trong một thế giới bạn có thể dựa vào được. Đồng thời bạn cũng biết hai điều, và hai điều này chắc chắn hơn tất cả những gì bạn mơ ước: một là hạnh phúc không bao giờ lâu hơn những khoảnh khắc; hai là tất cả mọi người đều mong muốn một thế giới yên lành, và gần hết tất cả những sự không yên lành trên thế giới này đều do con người gây ra cả.